Laatst werkte ik met een team van verpleegkundigen over ‘omgaan met grensoverschrijdend gedrag’. We komen bij het onderwerp NEE zeggen. We werken met regietheater. (klik hier als je meer wilt weten over regietheater)
De acteurs spelen een herkenbare casus uit waarbij de verpleegkundige zich in allerlei bochten wringt om een onterecht verzoek te weigeren. Ze neemt alle verkeerde afslagen in het gesprek. De deelnemers aan de training lachen om de herkenbaarheid van het spel van de acteurs.
Na het spel beaamd iedereen hoe lastig het is om NEE te zeggen. Op mijn vraag waarom, komen allerlei argumenten uit de groep:
Ik vind het lastig om iemand iets te weigeren
Je moet er wel zijn voor de patiënten
Als ik ja zeg, ben ik er sneller vanaf dan dat ik een hele discussie moet voeren
Als iemand zo blijft aandringen durf ik niet meer te weigeren
Ik voel me schuldig als ik nee zeg
Als iemand lang genoeg aandringt geef ik uiteindelijk toe
Het is gewoon makkelijker om ja te zeggen
Hoe komt dat?
Natuurlijk is het de bedoeling dat je iemand zoveel als kan, tegemoet komt in zijn/haar zorgvraag, dat hoort bij je werk. Maar soms is een vraag niet terecht. Of het verzoek is niet mogelijk. Sommigen mensen accepteren NEE, anderen zullen nog even proberen, en nog weer anderen zullen voet bij stuk houden en geen NEE accepteren. In de laatste gevallen is het heel nuttig om op een goede en duidelijke manier nee te kunnen zeggen.
Geen nee kunnen zeggen zorgt dat anderen misbruik maken van de situatie. Zoals ook bleek bij het team waarmee ik aan het werk was. Iemand zei: “Weet je wat ze op andere afdelingen over ons zeggen? Bel maar naar hen, want daar zeggen ze toch nooit nee”
Men reageerde geschrokken: Staan we zo bekend?
Uiteraard is het goed om als team ruimte te hebben om iemand te helpen wanneer dat nodig is. Het getuigt van flexibiliteit en incaseringsvermogen. Maar dit moet niet voortkomen uit het feit dat je als team geen nee durft te zeggen. Dan ben je gewoon de pineut en maakt men misbruik van de situatie. Je wordt, net als het team uit de training, overladen met werk omdat jouw team nooit weigert. Veel zorgprofessionals vinden een goede relatie met de ander belangrijk, daarbij rekken ze onbewust hun eigen grenzen teveel op. Juist dit is een oorzaak van burn-out.
Je JA wordt waardeloos als je geen NEE kunt zeggen.
Hoe zou het zijn om op een prettige wijze nee te kunnen zeggen, zonder je schuldig te voelen en zonder ruzie te krijgen? Ik geef je drie tips:
1. Weet waarom je nee zegt en leg het helder uit. Daarmee laat je zien dat er een heel goede reden is dat je NEE zegt.
2. Denk mee over een alternatief. Vaak is die er wel. Zo laat je zien dat je meedenkt in een oplossing.
3. Pas op met woorden zoals: helaas of het spijt me. Dit geeft de ander het idee dat je, ondanks je NEE, wel bereid bent om JA te zeggen. Deze woorden kunnen de ander juist aanmoedigen om in discussie te gaan.
Geef jezelf even een moment om een zorgvuldige afweging te maken en zeg daarna oprecht NEE of JA, tegen een verzoek. Zo is je JA meer waard. Die komt voort uit de bereidheid en het vermogen om te helpen. En niet uit onvermogen om NEE te zeggen. Op deze manier kost het je ook geen energie om een keer iets extra’s te doen voor iemand die daarom om vraagt. Je hebt immers weloverwogen JA gezegd.
Ken jij collega’s die ook worstelen met NEE zeggen? Stuur ze dit artikeltje door. Wie weet help je hen om een keer vriendelijk, eerlijk en duidelijk NEE te zeggen.
Margreet